Η ιστορία του βιβλίου αναφέρεται σε ένα μέρος που ήταν πράσινο και όμορφο. Ένας Μάγος, όμως, κάλεσε τη Φωτιά στον τόπο αυτό κι αυτή περνώντας από εκεί άφησε μόνο στάχτες, κουφάρια δέντρων, μαύρη γη και δυστυχία. Όταν χόρτασε καταστροφή κι έφυγε, ήρθε η Σιωπή, που έμεινε καιρό, όσον καιρό χρειάζεται η Ελπίδα να φανεί. Τα χέρια των παιδιών έβαλαν τους νέους σπόρους και οι χαρούμενες φωνές τους έδιωξαν τη Σιωπή. Σε λίγο καιρό τα χρώματα, οι ήχοι και οι μυρωδιές, τα ζώα και τα πουλιά σηματοδοτούσαν μια νέα αρχή. Όσο για τον Μάγο, μέσα στον καπνό και στη Φωτιά που έφερε, έχασε τον πολυτιμότερο σύντροφό του: το αγαπημένο του γεράκι.
Στόχοι του μαθήματος: Τα παιδιά να είναι σε θέση:
1. Να περιγράφουν την καταστροφή που αφήνει πίσω της μια πυρκαγιά ως μια μορφή απώλειας, εμπειρία η οποία η οποία εμπλέκει τον άνθρωπο στη διαδικασία του πένθους.
2. Να συζητήσουν τη σπουδαιότητα της Σιωπής σε διάφορες περιπτώσεις απώλειας κι όχι μόνο, καθώς και την ανάγκη της Ελπίδας.
3. Να εκφράσουν λεκτικά και μη λεκτικά προσωπικές τους εμπειρίες απώλειας, σιωπής και ελπίδας.
4. Να περιγράφουν τους χαρακτήρες της ιστορίας και να αφηγούνται την ιστορία τους σε συνεχή γραπτό λόγο, έτσι όπως τη φαντάζονται.
Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας:
1. Αφόρμηση: Τα παιδιά συζητούν τον τίτλο του βιβλίου και καταθέτουν τις απόψεις του σχετικά με το ποιο θα μπορούσε να είναι το θέμα του. Ερωτήσεις που μπορεί να φανούν βοηθητικές:
Σε τι πιστεύετε ότι αναφέρεται το βιβλίο αυτό;
Πότε επικρατεί συνήθως σιωπή;
Τι μπορεί να συμβαίνει στις «μέρες σιωπής»;
Οι εικόνες του βιβλίου είναι πάρα πολύ δυνατές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παιδαγωγική του προσέγγιση. Επομένως, δεν προβάλλονται στα παιδιά από την αρχή. Ούτε καν το εξώφυλλο.
2. Ανάγνωση ολόκληρου του βιβλίου από τον/την εκπαιδευτικό χωρίς προβολή των εικόνων που το συνοδεύουν. (5΄)
3. Σε μια κόλα χαρτί ή στο πινακάκι τους τα παιδιά καλούνται να επιλέξουν έναν ήρωα ή μια ηρωίδα του βιβλίου και να την περιγράψουν – ιδεοθύελλα λέξεων. Μπορούν αν θέλουν να τον/την ζωγραφίσουν και να τον/την παρουσιάσουν στην ομάδα τους ή στην ολομέλεια της τάξης (5΄ + 5΄).
4. Ανάγνωση του βιβλίου με προβολή των εικόνων της εικονογράφου. Με το τέλος της ανάγνωσης, τα παιδιά καλούνται να περιγράψουν τις εικόνες του βιβλίου και να τις συγκρίνουν με τις δικές τους (Παρουσίαση[1]– Slides 2-6). Οι τοποθετήσεις της εικονογράφου είναι βοηθητικές στο να καταλήξουν τα παιδιά στα γνωρίσματα που θέλει να τους αποδώσει[2]:
«Η φωτιά καίει ό,τι βρει… δεν ευθύνεται γι’ αυτό. Αυτός είναι ο χαρακτήρας της…»
«Η Σιωπή, που εγκαταστάθηκε στον τόπο, είναι εύθραυστη, έχει ήσυχα χρώματα και πήγε να σταθεί στα αποκαΐδια για να δώσει χρόνο στην φύση να επουλώσει τις πληγές της. Η Σιωπή είναι η πρωταγωνίστρια γιατί, θεωρώ, μετά από συγκλονιστικά γεγονότα είναι εκείνη που κυριαρχεί μέχρι να βρουν τα πράγματα τον δρόμο τους. Όλες οι μικρές και μεγάλες αποφάσεις παίρνονται κάτω απ’ τα δικά της πέπλα…»
«Στην Ελπίδα έδωσα έναν χαρακτήρα ήρεμο, σκεπτικό μιας μελαμψής γυναίκας, που έχει το πρόσωπό της βαμμένο με λευκά σχέδια για να ξορκίζει το κακό. Έτσι όπως πίστευαν σε κάποιες μακρινές φυλές πως τα σχέδια στο πρόσωπο και στο σώμα, είναι η ασπίδα τους κατά των συμφορών. Η Ελπίδα έχει πολλά να σκεφτεί και δρόμο να ανοίξει σε καινούρια πράγματα. Κάτω από το κεντημένο μαντήλι της κρύβει σκέψεις και σχέδια χαράζοντας αισιόδοξες πορείες.»
«Ο Μάγος είναι σκοτεινός… Έχει σκεπάσει το κεφάλι του και τις σκέψεις του κάτω από μια κουκούλα, φοράει έναν μανδύα που τον κρύβει και έχει χαράξει στο πρόσωπό του πορείες καταστροφής, σαν να ανήκει σε κάποια φυλή που διαχειρίζεται μυστικές σκοτεινές υποθέσεις. Για εμένα ο Μάγος αντιπροσωπεύει το κακό, που δεν είναι πάντα εμφανές, δεν έχει την όψη που θα μας διευκολύνει να το αναγνωρίσουμε. Υπάρχει όμως, και με κάποιο τρόπο θα πρέπει να είμαστε σε θέση να το εντοπίσουμε και να το αντιμετωπίσουμε.»
«Οι μάγοι οι σκοτεινοί υπάρχουν παντού ολόγυρα. Δεν φοβόμαστε να ζήσουμε απλά μαθαίνουμε να τους διακρίνουμε. Η Σιωπή είναι πρωταγωνίστρια. …βοηθάει να πάρουμε χρόνο, να δούμε μέσα μας τι θέλουμε και τι είναι αυτό που αξίζει περισσότερο για μας. Η σιωπή είναι ευεργετική, χωρίς να σημαίνει πως παραμένουμε σε αυτήν. Η ελπίδα είναι πίσω απ’ όλα και πάντα….γιατί χωρίς την ελπίδα δεν έχουμε δρόμο. Η ελπίδα κρύβεται παντού και είναι αυτή που θα μας βγάλει κάθε φορά από δύσκολες καταστάσεις. Είναι αυτή που δημιουργεί τις συνθήκες για να σταθούμε στα πόδια μας και να χαράξουμε τις καινούριες γραμμές αναζήτησης.»[3]
Μια βοηθητική ερώτηση θα μπορούσε να είναι: Πώς καταλαβαίνεις τα λεγόμενά της;
Μέσα από τη συζήτηση των χαρακτήρων προκύπτουν αβίαστα και τα μηνύματα που η συγγραφέας και εικονογράφος του βιβλίου θα ήθελε να περάσει στα παιδιά. Χρόνος συζήτησης 20’.
5. Γραπτός λόγος: Κάθε παιδί επιλέγει έναν ήρωα ή μια ηρωίδα του βιβλίου και γράφει την ιστορία του: η Φωτιά, η Σιωπή, η Ελπίδα, ο Μάγος. Το πριν του, την εμπλοκή του στην ιστορία του βιβλίου και το μετά του. Στην αφήγηση ιστορίας εντάσσεται και η περιγραφή, στην οποία βοηθούν εκπληκτικά οι εικόνες της Λαδά, τις οποίες θα ήταν χρήσιμο να έχουν τα παιδιά κοντά τους.
Βοηθητικές ερωτήσεις προς τα παιδιά θα ήταν:
Πού γεννήθηκε και πώς;
Πού και πώς μεγάλωσε;
Πώς μοιάζει; (Περιγραφή προσώπου: εξωτερική περιγραφή και απόδοση χαρακτήρα)
Πώς ζει; (είναι σημαντική, κατά τη γνώμη μου, η χρήση του Ενεστώτα για να εντάξουμε την αφήγηση στο «εδώ και τώρα» των παιδιών) – Πού πηγαίνει; Ποιοι είναι οι φίλοι της/του; Τι την/τον ευχαριστεί/δυσαρεστεί; Τι κάνει όταν δεν… π.χ. κάνει το κακό, καίει, δεν την χρειάζονται οι άνθρωποι….
Πώς «μπλέχτηκε» στην ιστορία της Λαδά;
Πού βρίσκεται τώρα;
6. Επέκταση:
Η φόδρα του βιβλίου (Slide 7)* με τις ασπρόμαυρες εικόνες μπορεί να βοηθήσει στην συζήτηση γύρω από τη φωτιά και την καταστροφή που αυτή συνεπάγεται. Μια δραστηριότητα στο τέλος της επεξεργασίας και διαθεματικά δοσμένη στο μάθημα της Τέχνης, θα μπορούσε να είναι τα παιδιά σε ομάδες να ανασυνθέσουν τη φόδρα του βιβλίου στο δικό τους «μετά». Έτσι, «οι μέρες της σιωπής» δεν θα ’χουν οπωσδήποτε μαύρο και λευκό, μα και ποικιλία χρωμάτων. Γιατί η σιωπή δεν θα πρέπει να συνδεθεί κατ’ ανάγκη με την καταστροφή. Η σιωπή συνυπάρχει και με τη χαρά, την αισιοδοξία, τη γαλήνη, την ηρεμία. Έτσι μπορεί να προκύψει ένας αναστοχασμός για τη σιωπή και σημασία που τις δίνουμε ή δεν δίνουμε σε διαφορετικές περιπτώσεις – πάντα στο πλαίσιο των αναφορών των παιδιών.
Διαθεματικά, επίσης, στο μάθημα της Μουσικής μπορούν τα παιδιά να φτιάξουν μια ηχοϊστορία, αναλαμβάνοντας σε ομάδες κάθε σαλόνι του βιβλίου. Στο τέλος, γίνεται ανάγνωση του βιβλίου με background τη μουσική που τα παιδιά έφτιαξαν. Μπορούν επίσης να παρουσιάσουν την ηχοϊστορία τους σε παράσταση.
Τέλος, αν και στην πραγματικότητα δεν μπορεί να πει κανείς «τέλος» με τις ιδέες που δίνει το συγκεκριμένο βιβλίο, μπορούν οι εργασίες των παιδιών να σταλούν στη δημιουργό του βιβλίου και να προκύψει έτσι μια επικοινωνία με αυτήν.
Υποσημείωση!
Η συζήτηση του βιβλίου αυτού με παιδιά που βίωσαν απώλειες από πυρκαγιές, και δει πρόσφατες, μπορεί να αναστατώσει τα παιδιά, να φέρει δάκρυα στα μάτια μιας και πιθανότατα να αναβιώνει το βίωμά τους. Να θυμόμαστε πάντα πως δεν στεναχωρούν τα βιβλία, αλλά οι μνήμες των παιδιών από τις προσωπικές τους εμπειρίες. Πιστεύω πως το βιβλίο αυτό μπορεί να αποτελέσει μια καλή αφόρμηση για να γίνει το μοίρασμα από όσα παιδιά το επιθυμούν της δικής τους απώλειας, σιωπής και ελπίδας. Η ύπαρξη παιδιών με τέτοιες εμπειρίες στην τάξη μας, δεν πρέπει να αποτελέσει τροχοπέδη στο να εφαρμόσουμε ένα τέτοιο μάθημα, αλλά αντίθετα, τον λόγο για να το κάνουμε. Το μοίρασμα, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να εκβιαστεί από τα παιδιά, ή η συζήτηση του θέματος μέσα από τις σελίδες του βιβλίου θα βοηθήσουν τα παιδιά να βάλουν την εμπειρία τους σε λέξεις και εικόνες, να την πλαισιώσουν για να την «δουν» και, έτσι, να τους δοθεί η ευκαιρία να την επεξεργαστούν και να βιώσουν το πένθος τους.
[1] Η παρουσίαση αναρτάται στον ιστότοπο με τη σύμφωνη γνώμη της εικονογράφου-συγγραφέως του βιβλίου.
[2] Από τη συνέντευξή της στην Πελιώ Παπαδιά στο side Τaλκ: https://www.talcmag.gr/vivlio/meres-tis-siopis/
[3] Από τη συνέντευξή της στην Πέπη Νικολοπούλου στο side: https://www.elculture.gr/blog/article/efi-lada-paramithia/
