Το πρώτο κοιμητήριο ζώων στην Κύπρο αποτελεί γεγονός από τον περασμένο Ιούνιο. Πρόκειται για το Angels Pet Cemetery, βρίσκεται στη Δευτερά (επαρχία Λευκωσίας) και αποτελεί το μοναδικό μέχρι σήμερα κοιμητήριο ζώων στην Κύπρο το οποίο είναι εναρμονισμένο με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ιδιοκτήτης του, Άγγελος Πετεβίνος, μας φιλοξένησε στον χώρο του κοιμητηρίου στα μέσα Ιουλίου 2022 και μας παραχώρησε τη συνέντευξη που ακολουθεί εξηγώντας μας, ανάμεσα σε άλλα, τους λόγους που τον οδήγησαν στη δημιουργία του κοιμητηρίου ζώων «Angels», τις προκλήσεις που αντιμετώπισε, πού καταλήγουν τα ζώα όταν τ’ αφήνουμε στους κτηνίατρους για να πεθάνουν, ποια διαδικασία ακολουθείται στο κοιμητήριο ζώων και πώς οι ιδιοκτήτες ζώων προσεγγίζουν την ταφή των κατοικιδίων τους.
Πώς προέκυψε η ιδέα της δημιουργίας του κοιμητηρίου ζώων;
Είχαμε ένα σκυλάκι, τη Σούσι. Ήταν άρρωστη…. Είχε ένα πρόβλημα αρκετά σοβαρό… Σκεφτόμουν τι θα το κάνω, τι θα γινόταν στο μέλλον, ποιες επιλογές έχω… Δεν πήγαινε καλά και σκεφτόμασταν πού θα κατέληγε εάν πέθαινε. Δεν είχαμε κάπου να την θάψουμε. Δεν ήθελα να την θάψω στην αυλή των γονιών μου. Είδα ότι δεν είχαμε κοιμητήριο ζώων στην Κύπρο. Έτσι προέκυψε η ιδέα. Το έψαξα λίγο και σιγά σιγά άρχισα να κινώ τις διαδικασίες. Το κυνήγησα για τρία χρόνια περίπου ώστε να δημιουργήσω ένα κοιμητήριο ζώων, μιας και δεν υπήρχε άλλο στην Κύπρο νόμιμο.
Στην ιστοσελίδα σας https://www.petcemetery.com.cy/ αναφέρεται ότι το Angels Pet Cemetery είναι το μοναδικό αδειοδοτημένο κοιμητήριο ζώων στην Κύπρο. Υπάρχει κάποια σχετική κυπριακή νομοθεσία για τη δημιουργία κοιμητηρίων ζώων;
Το έψαξα μέσω της ευρωπαϊκής οδηγίας, στην οποία αναφέρονται γενικοί όροι που αφορά στο τι να κάνεις γενικά τα κατοικίδια ζώα. Πώς, δηλαδή, να τα διαχειριστείς μετά θάνατον. Κυρίως έψαξα την ελληνική νομοθεσία περί κοιμητηρίων ζώων, η οποία υπάρχει, νομίζω, από το 1990. Η ελληνική νομοθεσία είναι προσαρμοσμένη στην ευρωπαϊκή οδηγία. Έψαξα, διάβασα και αιτήθηκα προκειμένου να δω κατά πόσο θα μπορούσα να το κάνω και στην Κύπρο.
Ποια διαδικασία ακολουθείται στην Κύπρο; Ποιες ήταν οι προκλήσεις που αντιμετώπισες;
Βασικά η διαδικασία είναι η ίδια η οποία ακολουθείται όταν ξεκινά μια νέα επιχείρηση: Πας Πολεοδομία, παίρνεις γνώμες από διάφορες υπηρεσίες. Αναμένεις να αποδεχτούν οι διάφορες υπηρεσίες, θέτουν τους όρους τους… Χρειάζεται να πληροί κάποια κριτήρια η εν λόγω επιχείρηση. Στην περίπτωσή μου αφορούσε τουλάχιστον έξι διαφορετικές υπηρεσίες και ακόμα προκύπτουν νέες απαιτήσεις από διάφορες υπηρεσίες. Να επισημάνω πως για το ξεκίνημά μου χρειάστηκαν τρία χρόνια προετοιμασίας! Η μόνη αντίσταση που βρήκα ήταν από το Κοινοτικό Συμβούλιο Δευτεράς, το οποίο αρνήθηκε τη δημιουργία του κοιμητηρίου στον χώρο της κοινότητάς του. Επειδή όμως είχα όλες τις άλλες θετικές απόψεις από τα αρμόδια τμήματα της Δημόσιας Υπηρεσίας, πήγα στον Έπαρχο, έκανα ειδικό αίτημα και ο Έπαρχος Λευκωσίας έκανε δεχτό το αίτημά μου. Έτσι προχώρησα και πήρα άδεια οικοδομής.
Ποιος είναι ο λόγος που κάποιος μπορεί να φέρει αντίρρηση στη δημιουργία ενός κοιμητηρίου ζώων; Ίσως να προκαλεί αντίδραση το γεγονός ότι πρόκειται για κοιμητήριο;
Μα ήδη στη Δευτερά έκαναν κοιμητήριο ανθρώπων! Το γραφείο τελετών βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Δεν νομίζω να είναι αυτός ο λόγος. Το δικό μου κοιμητήριο βρίσκεται σε γεωργική γη, 30 μέτρα από την κτηνοτροφική, δίπλα από αδειοδοτημένη κτηνιατρική κλινική. Δεν υπήρχε κάποιος εύλογος λόγος να μου το απορρίψουν.
Παρά τις προκλήσεις, το κοιμητήριο ζώων είναι γεγονός. Πρόκειται πια για ένα αδειοδοτημένο κοιμητήριο, το οποίο λειτουργεί κανονικά.
Ναι, υπάρχουν οι σχετικές άδειες και από τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες και από τον Έπαρχο και από την Πολεοδομία.
Από τον Ιούνιο που πρωτολειτούργησε μέχρι σήμερα, ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου;
Στην αρχή δεχόμουν πάρα πολλά τηλεφωνήματα, ερωτήματα, επειδή είναι κάτι καινούριο. Θεωρώ ότι ο κόσμος το αγκάλιασε. Σιγά σιγά βλέπω πως με τον καιρό θα μπει στην νοοτροπία μας. Είναι δύσκολο να μπει στη νοοτροπία του κόσμου ότι, για παράδειγμα, έχουν ένα σκυλάκι και πεθαίνει. Συνήθως τι κάνουν; Το αφήνουν στον κτηνίατρο και τέλειωσε. Εξαφανίζεται το σκυλάκι ή το γατάκι ή οποιοδήποτε κατοικίδιο. Εξαφανίζεται δια μαγείας. Απ’ ό,τι κατάλαβα, κι ο κόσμος δε θέλει να μάθει τι γίνεται μετά το ζώο του, πού καταλήγει.
Αυτό αφορά στην ευρύτερη εκπαίδευσή μας σε σχέση με τον θάνατο.
Είναι νοοτροπία. Αυτό κατάλαβα. Αναφέρομαι στον γενικό πληθυσμό. Φυσικά υπάρχουν και άτομα πολύ πιο ευαισθητοποιημένα, τα οποία θέλουν να ξέρουν τι απέγινε το κατοικίδιό τους. Είναι οικογένειά τους. Δηλαδή, έναν συγγενή σου θα τον αφήσεις στο γραφείο τελετών και θα του πεις «ό,τι θέλεις κάμε τον»; Ή στον γιατρό; Στον γιατρό το αφήνουν ουσιαστικά. Το αφήνουν στο νοσοκομείο και λεν ότι δε θέλουν να το ξαναδούν.
Όταν αφήνεται ένα ζώο στον γιατρό, αφότου πεθάνει, τι ακριβώς γίνεται;
Τα κατοικίδια ζώα όταν αφεθούν στον κτηνίατρο καταλήγουν σε μια εταιρεία στη Λεμεσό, η οποία διαχειρίζεται τα ζωικά απόβλητα. Αυτό σημαίνει ότι παίρνει απόβλητα κρέατα από τους κρεοπώλες, τα ζώα παραγωγής από τις φάρμες, εντόσθια από σφαγεία και, βασικά, το αγαπημένο σου κατοικίδιο καταλήγει να καίγεται με όλα αυτά σε μεγάλους κλιβάνους. Αρκετός κόσμος δεν το ξέρει αυτό. Ούτε νομίζω θέλει να το ξέρει. Αυτό κατάλαβα από τη μέχρι τώρα εμπειρία μου.
Ναι, ακούγεται κάπως.
Δεν το κατανοώ πλήρως αυτό… Με πήραν τηλέφωνο και αρκετοί για να το θάψουν στην αυλή τους για να τους δώσω συμβουλές. Και τους δίνω. Δε σημαίνει ότι πρέπει να έρθει στο κοιμητήριό μου. Αλλά χρειάζεται να γίνει μια σωστή ταφή στην αυλή του. Δίνω δυο τρεις συμβουλές.
Επιτρέπεται να θάψει κάποιος το κατοικίδιό του στην αυλή του;
Επιτρέπεται, ναι, να θάψεις στην αυλή σου το δικό σου κατοικίδιο. Σε ξένο χώρο, όχι.
Οι γνώσεις γύρω από την ταφή του κατοικιδίου αφορούν σε λόγους υγιεινής φαντάζομαι.
Ναι, για λόγους υγιεινής ή να μην μπορεί, αν έχεις άλλο σκυλάκι, να σκάψει και να βρει το πεθαμένο σου κατοικίδιο… Μπορεί να έρθει μια αλεπού, ένας σκαντζόχοιρος, ένα τρωκτικό… Έχει αρκετά. Να μην ταφεί κοντά σε καρποφόρα δέντρα… Αυτά βασικά. Σε κατάλληλο βάθος.
Στο κοιμητήριο ζώων Angels γίνεται εκτός από ταφή και αποτέφρωση;
Γίνεται σε συνεργασία με τον αδελφό μου, που έχει την κτηνιατρική κλινική δίπλα, και έχει αποτεφρωτήρα.
Άρα, μπορεί να επιλέξει κανείς είτε ταφή είτε αποτέφρωση;
Ναι, μπορώ να τον φέρω σε επικοινωνία με τον αδερφό μου και γίνεται η αποτέφρωση.
Κοστίζει λιγότερο και μπορεί κάποιος να προτιμήσει την αποτέφρωση;
Εξαρτάται από τα κιλά του ζώου. Πάνω κάτω είναι οι ίδιες οι τιμές.
Λεπτομέρειες για τις τιμές του κοιμητηρίου υπάρχουν αναλυτικά στην ιστοσελίδα σας. Μπορούμε να αναφέρουμε ένα περίπου πόσο μπορεί να κοστίσει η ταφή ενός μικρού σκυλιού, για παράδειγμα;
Κοστίζει 300 ευρώ για τρία χρόνια και μετά είναι 80 ευρώ τον χρόνο για συντήρηση και ενοικίαση του χώρου.
Δεσμεύεται κανείς για τα τρία χρόνια και για τα υπόλοιπα έχει επιλογή να μην συνεχίσει να πληρώνει.
Ναι. Αν θέλει ο ιδιοκτήτης δεν πληρώνει τα 80 ευρώ για τον τέταρτο χρόνο και ο χώρος που ήταν το κατοικίδιο θαμμένο μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί. Δε σημαίνει ότι θα φύγουν τα οστά του κατοικίδιου από τον χώρο. Θα είναι εκεί, απλώς δε θα έχει την ταφόπλακα από πάνω.
Φτιάχνετε εκεί και τη σχετική πλάκα;
Στην τιμή περιλαμβάνεται και η πλάκα. Αν θέλει κάποια απεικόνιση του κατοικιδίου του ο ιδιοκτήτης -είναι κάποιοι που θέλουν να βάλουν φωτογραφία του ή πιο μεγάλη πλάκα- χρεώνεται έξτρα. Αλλά η πλάκα στην οποία αναγράφονται τα στοιχεία του κατοικιδίου του είναι στην τιμή.
Στην τιμή περιλαμβάνεται και η μεταφορά του από τον χώρο του;
Όχι. Πρέπει να το φέρουν στο κοιμητήριο οι ιδιοκτήτες. Αν θέλουν κάποια μεταφορά, χρεώνεται έξτρα.
Γενικότερα έρχεται ο κόσμος για κάποια ταφή; Έρχονται οικογένειες;
Συνήθως έρχονται ως οικογένεια. Για να φέρει κάποιος το κατοικίδιό του να το θάψει στο κοιμητήριο σημαίνει ότι ήταν μέρος της οικογένειάς του. Έρχονται σαν οικογένεια. Μπορεί μερικοί να μην φέρουν τα μικρά παιδιά τους λόγω του ότι το θεωρούν πολύ επώδυνο να βλέπουν την ταφή. Μερικοί φέρνουν και τα παιδιά τους. Αλλά κυρίως έρχονται οικογένειες, ναι. Το 80% ήρθαν οικογένειες. Κάποιοι όμως θέλησαν να έρθουν μετά την ταφή. Δεν το άντεχαν να είναι στη διαδικασία της ταφής.
Μπορεί να είναι μια πρώιμη ερώτηση μιας και είναι πολύ νωρίς ακόμη και ίσως να μην παρατηρήσατε… Παίζουν καθόλου ρόλο οι πεποιθήσεις των ιδιοκτητών που επιλέγουν να θάψουν τα κατοικίδιά τους στο κοιμητήριο;
Να σας πω γιατί εξεπλάγηκα… Ήρθαν τρεις Ελλαδίτες για να θάψουν το κατοικίδιό τους. Όλοι μου λεν ότι είναι και θέμα οικονομικό. Φυσικά τους βοήθησα γιατί κατάλαβα ότι ήθελαν να το κάνουν αυτό. Ήξερα ότι στην Ελλάδα είναι πιο πολύ στη νοοτροπία τους – όχι η φιλοζωία, αλλά αυτό που ανέφερα πριν· θέλουν να ξέρουν τι γίνεται το ζώο τους. Εξεπλάγηκα ευχάριστα γιατί άνθρωποι που ήρθαν στην Κύπρο ως οικονομικοί μετανάστες, ήρθαν εκεί γιατί έψαξαν το θέμα. Αναρωτήθηκαν πού καταλήγει το ζώο μου; Κατάλαβαν πού πάει και κατέληξαν να το φέρουν στον χώρο μου, στο κοιμητήριο Αγγέλων.
Γιατί κοιμητήριο και όχι νεκροταφείο;
Κοιμητήριο γιατί κοιμούνται τα ζώα. Προσωπικά το θεώρησα πιο πρέπον το «κοιμητήριο». Οι άνθρωποι που τα φέρνουν εκεί, δεν το θεωρούν νεκροταφείο – ότι πέθανε και τέλειωσε. Είναι κοιμητήριο. Κοιμούνται τα ζώα.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η θεολογική προσέγγιση του καθηγητή Χρυσόστομου Σταμούλη σχετικά με το θέμα του κοιμητηρίου, στην οποία γίνεται λόγος για ανάσταση της πλάσης ολόκληρης κι όχι μόνο των ανθρώπων. Μπορεί να τη διαβάσει κανείς ακολουθώντας τον σύνδεσμο: Θεολογία και θάνατος.
Τελειώνοντας την κουβέντα μας, θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε ποια ακριβώς ζώα θεωρούνται κατοικίδια και μπορούν να ταφούν στο κοιμητήριο ζώων;
Ζώα συντροφιάς ονομάζονται και είναι αναρτημένα και στην ιστοσελίδα των κτηνιατρικών υπηρεσιών. Με βάση την καινούρια νομοθεσία, ζώα συντροφιάς θεωρούνται τα ζώα τα οποία είναι γραμμένα στις κτηνιατρικές υπηρεσίες, εκτός τα ζώα παραγωγής δηλαδή τα πρόβατα, τις αγελάδες… Αυτά θεωρούνται ζώα παραγωγής. Ως ζώα συντροφιάς θεωρούνται και τρωκτικά, τα κουνέλια ας πούμε, θεωρούνται και τα άλογα, οι σκύλοι, οι γάτοι -που ξέρουμε, πουλιά, ακόμα και ερπετά που δεν είναι δηλητηριώδη… Αρκετά δηλαδή, όσα επιτρέπονται. Για παράδειγμα, ορισμένες ράτσες σκύλων απαγορεύεται να έρθουν στην Κύπρο. Εκείνες δε θεωρούνται ζώα συντροφιάς.
Πριν ολοκληρώσουμε, θα θέλατε να προσθέσετε κάτι που πιθανόν να ξεχάσαμε να αναφέρουμε;
Να κάνουμε μια αναφορά στην ομαδική ταφή, η οποία αφορά ταφή του ενός ζώου πάνω από το άλλο και αρκετοί ιδιοκτήτες το προτιμούν γιατί είναι πιο οικονομική – κοστίζει 80 ευρώ, τα οποία πληρώνονται μια μόνο φορά. Επιλέγεται γιατί οι ιδιοκτήτες έχουν έναν χώρο στον οποίο μπορούν να φέρουν κάποια αγαπημένα παιχνίδια του ζώου, τις φωτογραφίες του… Έχω δημιουργήσει και ένα Memorial Tree στο οποίο θα κρέμονται οι φωτογραφίες και τα παιχνίδια των ζώων του ομαδικού τάφου, έτσι όπως φαίνεται στις φωτογραφίες*:
*Τα πνευματικά δικαιώματα των φωτογραφιών ανήκουν στον Άγγελο Πετεβίνο.
